Alman profesörün korkunç uyarısı: TL’deki düşüş yeni bir dünya finans krizini tetikleyebilir

Alman iktisatçı Prof. Dr. Christian Kreiß, TL’deki düşüşün dünya finans piyasalarını bir uçuruma çekebilecek kadar tehlikeli olduğu uyarısında bulundu. Türkiye’nin şu andaki borç yüküyle 2008’deki Lehman Brothers iflası arasında paralellikler olduğunu belirten Kreiß’a göre, dünya bir borç batağında ve ikinci bir finans krizinin de eşiğinde.  

Türkiye’deki borç ve döviz sorununun dünya ölçeğinde bir mali ve ekonomik krizi tetikleyebilecek boyutlar aldığı ileri sürüldü.

Aalen Yüksekokulu ögretim üyelerinden Prof. Dr. Christian Kreiß’a göre, TL’nin değer kaybı uluslararası ölçekte finans krizi yaratabilecek kadar olumsuz bir enerji içeriyor. Alman bilim insanı, Türkiye’de giderek derinleşen borç ve döviz krizinin 2008 yılındaki Lehman Brothers iflası ile benzerlikler taşıdığını vurgulayarak, dünya ekonomisinin Türkiye’deki mali kriz yüzünden 1929 ve 2000 krizlerini aratmayacak bir çöküş yaşayabileceğini ileri sürdü.

Akademiye geçmeden önce uzun süre yatırım bankacılığı yaptığı da bilinen, alanında çeşitli kitaplar kaleme alan 59 yaşındaki iktisatçı, Türkiye’nin dünyayı “Mali ve Ekonomik Kriz 2.0”e itebileceğini örneklerle açıkladı.

Almanca konuşulan dünyanın ve aydınların internetteki etkili haber-yorum sitelerinden “telepolis.de”de geniş bir analiz yayımlayan Prof. Dr. Christian Kreiß’a göre, TL’deki düşüş, Türkiye’deki borç krizini daha da derinleştirebilir ve ciddi bir şişkinlik yaşayan dünya borsalarıyla emlak piyasalarında da yeni çöküşler tetikleyebilir. 

Türkiye’de TL’nin döviz karşısında “dramatik bir düşüş” sürecine girdiğine işaret edilen analizde, bazı Türk borçluların ödeme sorunu yaşayabileceği belirtildi ve Türk tüketicilerin de beklentilerinin en düşük düzeyde seyrettiğine dikkat çekildi. Türk borçluların, bu koşullarda iç piyasa üzerinden borçlarını çevirmesinin olağanüstü pahalı hale geldiğini hatırlatan Alman araştırmacıya göre, “Türk borçluların halen 570 milyar dolar tutarında ve döviz cinsinden borcu var. Bu tutar, dünya ve tahvil ve bono piyasalarını sarsabilecek bir büyüklüğe karşılık geliyor.” Christian Kreiß, Türkiye’deki finansal sorunların, uluslararası bono piyasalarını sarsabileceğine ve ardından zincirleme bir reaksiyona neden olabileceğine de işaret etti.

TÜRKİYE VE LEHMAN BROTHERS

Lehman’ın 2008’deki iflasından kısa bir süre önce 613 milyar dolar tutarında bir borcu olduğunu hatırlatan Christian Kreiß, bu tutarın bir dünya finans krizi çıkarmaya yettiğini belirtti. “Türkiye’nin borçları da benzer yükseklikte, bu nedenle küresel bir finans krizi çıkarabilecek güce sahip. Acaba bu kez de Türkiye mi, 2008’deki Lehman gibi düşen ilk domino taşı?” diye yazan Dr. Kreiß, borcunu tahsil edemeyecek ilk Türk alacaklıyla bu sürecin başlayabileceği uyarısında bulundu.

Türk tahvil piyasalarında büyük değer kayıpları yaşanabileceğini kaydeden Alman iktisatçı, Türkiye gibi önemli bir “eşik ülkedeki” bono piyasalarında yatırımcıların riskli kağıtlardan kaçmaya başlamasıyla, döviz türbülanslarının da baş göstereceğine, ulusal paraların büyük değer kayıpları yaşayacağına  işaret etti. Christian Kreiß, bunun ise sadece Türkiye gibi eşik ülkelerle sınırlı kalmayıp sanayileşmiş ülkelerdeki “zombi şirketlerin” de devreye girmesiyle dünya ölçeğinde bir çöküşü tetikleyebileceğini vurguladı.

TÜRKİYE’NİN BORÇLARI VE YIKICI ENERJİ

Analize göre, tahvil ve bono gibi uluslararası borçlanma piyasalarının hacmi 2020 sonu itibariyle 123,5 trilyon dolar. Hisse senedi piyasalarının büyüklüğü ise 105,8 trilyon dolar. Başka bir deyişle, Christian Kreiß’ın saptamaları esas alındığında, dünyadaki tahvil yatırımları, hisse senedi yatırımlarından daha yüksek. Bu da, tahvil ve bono piyasalarının diz çökmesi halinde, bu tüm hisse senedi piyasalarını birlikte uçuruma yuvarlanabileceğini gösteriyor.

Prof. Dr. Kreiß, Türkiye’nin borç hacmi ve dövizde yaşadığı krizin, 2008’deki Lehman’ın borçlarına benzer bir rol oynayabileceğini kaydettiği analizinde, dünyadaki borç tutarının 296 trilyon dolarla, dünya ekonomik hasılasının veya ekonomik gücünün yüzde 353’üne karşılık geldiğini de yazdı. Alman araştırmacıya göre, bu, her 1 dolarlık milli hasılanın sırtında 3,5 dolarlık bir borç olduğunun ifadesi. Yani borçlanma batağı tüm dünyayı sarmış durumda ve tutarı 2008’den çok daha yüksek.

Alman iktisatçının analizi esas alınırsa, Türkiye’deki borç krizinin tetikleyeceği uluslararası ölçekte ikinci bir finans krizi sürpriz olmayacak ve bu, 13 yıl önceki Lehman krizinden çok daha büyük bir soruna dönüşebilecek.

YENİ POSTA – FRANKFURT

FOTO: geralt/pixabay.com