123 yaşında: Erich Ohser’in anısına

Nazi döneminde rejim karşıtı sert karikatürler çizen “Baba ve Oğul” (Vater und Sohn) çizeri Erich Ohser yaşasaydı bugün 123 yaşına basacaktı. 

“e.o.plauen” müstear isimli- çizer Erich Ohser  18 Mart 1903’te doğdu. Aynı zamanda gazeteci – yazar Erich Kästner’ın arkadaşı olan ve Hitler döneminde meslekten men edilen Erich Ohser  yaklaşık 800 siyasi karikatür çizdi. Ohser’in çizgileri arasında  Churchill ve Roosevelt’i de yeren karikatürleri yer alıyor.

Çek sınırına yakın Sachsen bölgesindeki Untergettengrün’de doğan Erich Ohser Leipzig Sanat Akademisi’nden yüksek lisans derecesiyle mezun olduktan sonra ileride aynı kaderi paylaşacağı gazeteci Erich Knauf’la tanışır. Toplumsal Tarih adlı dergide yer alan geniş kapsamlı bir yazıda yer alan bilgilere göre ardından da yazar Erich Kästner’le.  Aynı gazetede Kästner yazar, Ohser çizer.

Almanya Sosyal Demokrat Parti (SPD) üye olan Ohser, NSDAP’ye (Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi)  ve partinin ileri gelenlerine karşı hayli sert karikatürler çizer.

Dergide Ohser’in hayatı şöyle anlatılır:

“1928’de her üçü de yani Erich Knauf, Erich Kästner ve Erich Ohser, Berlin’de çalışmaktadırlar. 1929’da Kästner’le Ohser birlikte Paris’e giderler. Ertesi yıl da Leningrad ve Moskova’ya.  Aynı yıl okul arkadaşı Marigard Bantzer’le evlenir.  Oğulları Christian 1931’de dünyaya gelir. Artık dönem değişmektedir, Nasyonal Sosyalistlerin 1933’te Berlin’de yaktıkları kitapların arasında her ikisinin de çalışmaları bulunur, yani Kästner’in yazıp Ohser’in resimlediği kitaplar. Bundan sonra her üçünün yolu ayrılır, Kästner İsviçre’ye giderken, diğer ikisi ya işlerini kaybederler ya da meslekten men anlamına gelen uygulamalarla karşılaşırlar. Kästner de daha sonra Almanya’ya geri dönecek, müstear isimle çok sayıda çalışmasını yayınlayacak, iki kere Gestapo tarafından da sorgulanacaktır.   İşsiz kalan Ohser bir süre sonra Ullstein Yayınevi sayesinde siyasi içeriği olmayan çizimlerini kendi adını kullanmaksızın yayınlama izni alır. Ve 1934’te Berliner Illustrirten’de ilk Vater und Sohn resimli hikâyesini yayınlar. e. o. plauen takma adını kullanmaktadır artık. Kısa zamanda büyük bir popülariteye kavuşan bu hikâyeleri çizmeye 1937’ye kadar devam eder. Bu arada bu çizimlerden oluşan üç kitabı yayınlanır. 1943’te savaşla giderek ağırlaşan koşullar yüzünden karısı ve oğlu Berlin’den taşınırlar. Kendisi de eski arkadaşı Erich Knauf’la birlikte şehir dışına taşınır. 1940 ile 1944 arasında ise Gerhart Weise ile tanışacağı Das Reichadlı haftalık dergide çalışır. Sıkıntılı bir işsizlik döneminden sonra bulduğu bu işte politik karikatürler yapmasına izin verilir. 

28 Mart 1944’te Ohser ve yakın arkadaşı editör, şarkı sözü yazarı Erich Knauf tutuklanırlar.  Bombalamalar yüzünden onlar da Berlin dışındaki Kaulsdorf’a taşınmışlardır. Aynı evde komşuları Bruno ve Margerete Schultz da ikamet etmektedir. Fotoğrafçı ve editör olan Bruno Schultz aynı zamanda SS’de teğmen ve Wehrmacht’ın propaganda dairesinde şeftir.  Eva Züchner kitabında Bruno ve Margerete Schultz’un diğer faaliyetlerini de şöyle betimler: “dinliyorlardı, kaydediyorlardı ve gösteriyorlardı”. Gene aynısını yaparlar ve 22 Şubat 1944’te Bruno Schultz, Propaganda Dairesi’ndeki üstü Hans Leo Martin’e yazılı bir başvuruda bulunur.  Knauf ve Ohser’in bir bombalama sırasında hep beraber bulundukları sığınakta Goebbels, Himmler ve Hitler hakkında “bozuk fikirleri”ni “zaptedilemez” bir şekilde gayet açık bir şekilde tekrarladıklarını yazar.  11 Nisan 1944’te orduyu bozucu ve düşmanca fikirlerinden ötürü idama mahkûm olur Knauf. Aslında yaşasaydı Ohser de idama mahkûm olacaktır, ancak kararın çıkmasından bir hafta önce tutuklu olarak kaldığı yerde intihar eder. Knauf ise 2 Mayıs 1944’te giyotinde başı kesilerek idam edilir.“

YENİ POSTA – STUTTGART

FOTO: commons wikimedia / Erich  Ohser