Uzman işgücü ve mesleki eğitimi: Almanya’da inşaat sektörü elemanı olmak

Avrupa’nın lokomotif ekonomisi, ağırlığını sadece sermaye gücüne değil, meslek eğitimindeki kültürel birikimine de borçlu. Araştırmacı ve medyabilimci Çağla Sorgun, sektörün eğitimle ilgili tarihsel gelişimine ve günümüzdeki olanaklarına dikkat çekti. Sorgun, dünyanın çeşitli bölgelerindeki uzman arkadaşlarıyla birlikte oluşturduğu “serbestada.com” sitesinin de yazarları arasında yer alıyor.

Almanya balıkçılıktan kasiyerliğe, mezarcılıktan hayvan bakımına, çiçekçilikten ayakkabıcılığa kadar hemen hemen her alanda meslek eğitimiyle uzman işgücü yetiştiren bir ülke. İnşaat sektörü de meslek eğitiminde diğer ülkelerden daha etkili yöntemler izliyor. Uzun yıllardır meslek eğitim projeleri yürüten Çağla Sorgun, inşaat sektörü özelinde izlenen uzman işgücü yetiştirme politikalarını değerlendirdi.

Çağla Sorgun

– Almanya’nın birçok ülkenin model saldığı meslek eğitimi hangi niteliklere sahip? Özellikle inşaat sektöründe…

ÇAĞLA SORGUN – Bir örnekle başlayayım. Şuna bakalım: 

“2021 yılı meslek eğitim dönemi için, ‘demiryolu yapımı ustası’ olmak isteyen gençler arıyoruz!

1. Okulunu bitirdiysen ya da bitirmek üzereysen,
2. En az 18 yaşındaysan,
3. Yağmur çamur demeden dışarıda çalışmayı göze alıyorsan,
4. Beden gücüyle çalışmak, çalışırken üstünün başının kirlenmesi seni rahatsız etmiyorsa,
5. Farklı şehirlerde, farklı vardiyalarda çalışmaya hazırsan,
6. Bu işi yapmak istediğinden eminsen ve sorumluluk almaktan korkmuyorsan,
7. Takım çalışması sana göreyse,
8. Çalışırken farklı alanlarda sorumluluk almak istiyorsan,

vakit kaybetmeden bize başvuruda bulunabilirsin.”

ÜÇ YILLIK MESLEK EĞİTİMİ

Şimdi, şöyle: Bu yukarıdaki meslek eğitimi ilanı kriterleri Almanya’da binlerce çalışanı olan Alman Demiryolları’na (Deutsche Bahn) ait. Almanya’da meslek eğitimi yeri aramakla iş aramak arasında usul ve yöntem açısından hiçbir fark yok. Alman Demiryolları’nın meslek eğitim elemanı ilanındaki kriterlere uyan gençler, eğer demiryolu yapımı ustası olmak istiyorlarsa üç yıllık bir meslek eğitimi için, en geç her yılın temmuz ayına kadar içinde diplomalarının, özgeçmişlerinin, staj belgelerinin yer aldığı başvurularını Alman Demiryolları Meslek Eğitim Birimi’ne yollamaları gerekiyor.

Almanya’da meslek eğimi, bazı meslekler dışında, her yılın ağustos ya da eylül aylarında başlıyor. Meslek eğitimi başvuruları ne kadar erken yapılırsa, meslek eğitim yeri bulma şansı da o kadar yüksek oluyor.

– Almanya’daki meslek eğitimi ne gibi özellikle sahip?

ÇAĞLA SORGUN – Bu ülkede her yıl yaklaşık 1,5 milyon genç meslek eğitimi alıyor. Yani Almanya balıkçılıktan kasiyerliğe, mezarcılıktan hayvan bakımına, çiçekçilikten ayakkabıcılığa kadar hemen hemen her alanda meslek eğitimiyle uzman işgücü yetiştiren bir ülke. Bu, özellikle önemli. 300’ün üzerinde resmi olarak tanınan meslek var. Alman İstatistik Dairesi’nin verilerine göre, 2019 yılında Almanya genelinde 1 milyon 330 bin genç bir meslek eğitimi içerisinde yer aldı.

Almanya’da 10 yıllık zorunlu eğitimlerini tamamlayan gençlerin önlerinde temelde iki seçenek var. Ya üniversite eğitimi almak ya da bir meslek alanında uzmanlaşmak. Meslek eğitimi üzerinden iş hayatına geçiş hem kısa hem de daha kolay.

– Nasıl hem kısa hem kolay?

ÇAĞLA SORGUN – Kısa, çünkü üniversite eğitimi alabilmek için 12 ya da 13 yıl okula gitmek ve belli sınavları geçmiş olmak gerekirken, meslek eğitimi yapabilmek için 10. sınıftan mezun olmak yeterli. Kolay, çünkü öğrencilerin çoğu meslek eğitimlerinin ardından girdikleri firmada çalışmaya devam ediyorlar.

DÜNYAYA ÖRNEK BİR SİSTEM

Almanya’daki inşaat sektörü meslek eğitim sistemi pek çok ülke tarafından örnek alınan bir sistem. İnşaat, Almanya’nın en önemli sektörlerinden biri, 2 milyon insanın istihdam edildiği sektör. 400 milyarlık cirosuyla da 422,8 milyarlık cirosu olan otomobil sektörünün ardından Alman ekonomisinde ikinci sırada yer alıyor.

– Sektörün uzantıları olduğunu, buradan sektörler arası büyük bir etkileşim doğduğunu görüyoruz…

ÇAĞLA SORGUN – İnşaat sektörü temelde iki ana alanda hizmet veriyor. İlki zanaatkârların çalıştığı, ev yapımı, boya badana, fayans döşemeciliği, bahçe işleri gibi küçük zanaat mesleklerinin içinde olduğu sektör. Diğeri de, üzerine şu anda konuştuğumuz, asfalt, yol, köprü, demiryolu, beton, yalıtım, kanal yapımı gibi endüstriyel mesleklerin yer aldığı inşaat sektörü. Bu alandaki firmaların çoğu yanızca Almanya’da değil, Avrupa’da, hatta dünya çapında faaliyet gösteriyorlar.

Almanya ülkenin her kente ve kasabaya ulaşan demiryolu ağını, hız sınırı olmayan sağlam otobanlarını, altyapısını, köprülerini sektördeki yetişmiş elemana ve uzman kadrolara borçlu. İnşaat sektörü, verdiği meslek eğitimiyle kendi elemanını çekirdekten yetiştiriyor. Firmalar her yıl ihtiyaçları oranında meslek eğitim yeri kadrosu açıyorlar. Başvurusu beğenilen gençler görüşmeye davet ediliyor, görüşme başarılı geçerse, başvuru yapan gençle bu firma arasında üç yıllık bir anlaşma imzalanıyor. Eğer Ticaret ve Sanayi Odası (IHK) bu anlaşmayı resmî olarak onaylarsa söz konusu genç, aynı yıl meslek eğitimine başlayabiliyor.

Ticaret ve Sanayi Odası’nın onayı şart, çünkü üç yıllık meslek eğitiminin kalitesini yaptığı sınavlarla Ticaret ve Sanayi Odası tetkik ediyor. Ticaret ve Sanayi Odası tarafından Almanya çapında yapılan merkezi bitirme sınavını geçemeyen meslek eğitim öğrencisi uzmanlık diplomasını alamıyor. Bu sınav teorik ve pratik alanlarda yapılıyor.

MESLEK EĞİTİMİNİN ÜÇ AYAĞI

– Bu sektördeki meslek eğitimi nasıl ayrıntılandırılabilir?

ÇAĞLA SORGUN – İnşaat sektörü meslek eğitiminin üç ayağı var. İlki, anlaşma imzalanan firma, ikincisi meslek eğitim okulu, üçüncüsü de çalışma pratiğinin öğrenildiği meslek eğitim atölyeleri. Üç yıllık eğitim bu üç kurum arasında mekik dokuyarak geçiyor. Öğrenciler ilk yılın 14 haftasını meslek eğitim okullarında geçiriyorlar.

Meslek eğitim okullarının müfredatında fizik, kimya, matematik, Almanca, iş hukuku gibi dersler yer alıyor. Meslek eğitiminin ikinci ve en önemli ayağı atölyeler. İlk yıl 20 hafta boyunca uzmanlar, atölyelerdeki öğrencilere, inşaat malzemelerinin özelliklerini, ölçüm yapmayı, basit inşaat işlerini, iş güvenliği kurallarını öğretiyorlar ve öğrencilerin el becerilerinin gelişmesinde yardımcı oluyorlar. Atölyelerde sürekli pratik yapan öğrenciler ilk yılın yalnızca 18 haftasını anlaşma imzaladıkları firmada geçiriyor.

TEORİK VE PRATİK EĞİTİM

Bu süre içerisinde hem firmanın işleyişini öğreniyor hem de yavaştan atölyelerde edindikleri bilgiler ışığında inşaat işlerinde görev almaya başlıyorlar. Bu üç kurum arasında geçen zaman iki ya da üçer haftalık bloklar halinde organize ediliyor. Öğrencilerin meslek eğitimi süresi boyunca ne zaman, kaç hafta boyunca nerede olacağına Ticaret ve Sanayi Odası ile meslek okulları karar veriyor.

Öğrenciler her geçen yıl firmada daha fazla zaman geçirmeye başlıyorlar. İkinci senenin sonunda Ticaret ve Sanayi Odası tarafından yapılan ara sınavı geçerlerse, meslek eğitiminin son bir yıllık aşamasına geliyorlar. İnşaat planlarını okuyup uygulayabilecek seviyeye gelen öğrenciler son senelerinde neredeyse bir uzman bilgisine sahip oluyorlar. Üçüncü sene sonunda yapılan bitirme sınavını geçen öğrenciler aldıkları diplomayla yalnızca Almanya’da değil tüm Avrupa’da kendi uzmanlık alanlarında çalışabilecek yeterliliğe sahip olduklarını kanıtlıyorlar.

– Bu nitelikli işgücünün geliri nasıl?

ÇAĞLA SORGUN – 2020 yılı itibarıyla Almanya genelinde inşaat sektörü alanında meslek eğitimi yapan öğrencilerin toplam sayısı 42 bin civarındaydı. Ağır şartlarda çalışılan sektörde çok para kazanmak mümkün. Hatta gençler daha meslek eğitimi yaparken para kazanmaya başlıyorlar. İnşaat firmaları meslek eğitimi elemanlarına sendika tarafından belirlenen ve Almanya’nın tüm eyaletlerinde geçerli olan meslek eğitim ücretini ödemekle yükümlüler. 2021 yılı için belirlenen inşaat sektörü meslek elemanı ücretleri şöyle:

Birinci meslek eğitim yılı maaşı: 850 avro.

İkinci meslek eğitimi yılı maaşı: 1200 avro.

Üçüncü meslek eğitim yılı maaşı: 1475 avro.

Buna ek olarak meslek eğitim elemanı öğrencilerinin yılda 30 günlük tatil, tatil ikramiyesi ve 13’üncü aylık hakları da var.

Başarıyla tamamlanan meslek eğitiminin ardından inşaat sektöründe 3 bin 100 avroluk maaşla işe başlıyorlar. Dileyen herkes ileri eğitimle mesleğinde yükselme şansına sahip.

YENİ POSTA – ESSEN

FOTO: joffi / pixabay.com