Toroslar’dan Frankfurt’a: Lyrbe Antik Kenti Frankfurt’ta tanıtılıyor

Antalya’nın Manavgat ilçesi yakınlarında yer alan ve “Toroslar’ın saklı hazinesi” olarak tanımlanan Lyrbe Antik Kenti, 50 yıllık bir aradan sonra yeniden başlayan arkeolojik çalışmalarla gündeme geldi. Bu çalışmalar, şimdi Almanya’nın Frankfurt kentinde tanıtılıyor.

Frankfurt Üniversitesi Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı ile Türkiye’nin Frankfurt Başkonsolosluğu Kültür ve Tanıtma Ataşeliği’nin işbirliğiyle düzenlenen tanıtım etkinliği, 7 Temmuz Pazartesi günü üniversitenin “Antik Heykeller Salonu”nda (Skulpturensaal) gerçekleştirilecek.

Pamfilya bölgesindeki önemli antik merkezlerden biri olan Lyrbe’deki çalışmalar, 50 yıl aradan sonra 2021 yılında, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın izniyle Frankfurt Üniversitesi Klasik Arkeoloji Bölümü tarafından başlatıldı. Bir dönem “Seleukeia” olarak anılan bu antik kentte yürütülen projeyi, Frankfurt Üniversitesi öğretim üyesi Dr. Işıl Işıklıkaya-Laubscher yönetiyor.

Dr. Işıklıkaya, dört yıldır süren yüzey araştırmalarının tamamlandığını, önümüzdeki dönemde arkeolojik kazılara geçilmesinin hedeflendiğini açıkladı. Kazıların, Side Müze Müdürlüğü başkanlığında ve Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın onayıyla yürütülmesi planlanıyor.

Frankfurt, Wiesbaden ve Münih’ten arkeolog, mimar, coğrafyacı ve üniversite öğrencilerinden oluşan bir ekibi yöneten Dr. Işıklıkaya, Frankfurt’taki tanıtım toplantısıyla hem Lyrbe’ye dair farkındalık yaratmayı hem de gelecekteki çalışmalara uluslararası destek sağlamayı amaçladıklarını belirtti.

Manavgat yakınlarındaki eski adıyla Şıhlar Köyü, yeni adıyla Bucakşeyhler Mahallesi sınırlarında yer alan bu alandaki projenin ortakları arasında İstanbul Üniversitesi, İstanbul Teknik Üniversitesi ve HSRM – RheinMain Yüksekokulu (Wiesbaden) bulunuyor.

Ayrıca proje, Manavgat Kaymakamlığı, Koç Üniversitesi Suna ve İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Merkezi (AKMED), Princeton Üniversitesi İklim Değişikliği ve Tarihi Araştırmalar Girişimi, ENS Doğu ve Batı Arkeoloji ve Filoloji Enstitüsü (AOROC, Paris) ve Manavgat Mimarlar Odası gibi kurumların da desteğini alıyor.

Frankfurt Üniversitesi arkeologlarının Türkiye’de sürdürdüğü bir diğer önemli çalışma ise, Aydın’ın Söke ilçesindeki Priene Antik Kenti’nde yürütülüyor. “Anadolu’nun Pompeisi” olarak bilinen bu antik kentteki kazılar, Prof. Dr. İbrahim Hakan Mert başkanlığında, Bursa ve Frankfurt üniversiteleri işbirliğiyle gerçekleştiriliyor.

“ADINI ARAYAN ŞEHİR”

İlk kez 19. yüzyılın sonlarında modern araştırmacılar tarafından ziyaret edilen Lyrbe, başlangıçta Büyük İskender’in generallerinden Seleukos Nikator onuruna kurulan “Seleukeia” olarak tanımlanmıştı. Ancak bu kentin deniz kıyısında bulunduğunun anlaşılmasıyla, araştırmacılar bugünkü kalıntıların Doğu Pamfilya’da yer aldığı bilinen Lyrbe kentineait olduğunu kabul etti.

Şu ana kadar bu adı doğrulayan yazılı bir bulguya ulaşılamasa da, “Lyrbe” adı bilim çevrelerinde yaygın olarak kullanılıyor.

Hellenistik, Roma ve Bizans dönemlerinde iskân gören kent, MS 7. yüzyılda Arap akınları nedeniyle küçülmeye başladı. Bölgede bulunan Eski Yunanca–Sidece çift dilli yazıtlar, yerleşimin daha erken dönemlere ve yerel Anadolu kültürlerine dayandığını düşündürüyor. Yeni kazılardan, kentin erken tarihi hakkında daha fazla bilgi edinilmesi bekleniyor.

Bölgedeki ilk sistemli arkeolojik araştırmalar, 1946 yılında İstanbul Üniversitesi Klasik Arkeoloji Kürsüsü’nün kurucusu Prof. Dr. Arif Müfit Mansel tarafından başlatıldı. 1972–1979 yılları arasında ise Türkiye’nin ilk kadın arkeoloğu Prof. Dr. Jale İnan, o dönemde ulaşımı sadece eşek ve katırlarla sağlanabilen bu zorlu arazide kurtarma kazıları gerçekleştirdi. Bu kazılarda bulunan çok sayıda heykeltraşlık eseri, bugün Antalya Müzesi’nde sergileniyor.

KAZILAR HAZIRLIK AŞAMASINDA

Dr. Işıklıkaya’nın liderliğindeki mevcut projede, Lyrbe’nin mimari ve arkeolojik dokusu belgeleniyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın izniyle başlatılması planlanan kazılara yönelik ön hazırlıklar devam ederken, yerel halk, sivil toplum örgütleri ve ziyaretçilere yönelik tanıtım faaliyetleri de sürdürülüyor.

Özellikle Bucakşeyhler Mahallesi’nde yaşayan çocukların antik kenti tanıması, koruması ve sahiplenmesine yönelik projeler hayata geçiriliyor. Ayrıca sit alanının bir arkeopark olarak düzenlenmesi ve turizm potansiyelinin değerlendirilmesi yönünde çalışmalar yapılıyor.

Antik kentin üç boyutlu sanal turuna şu adresten ulaşılabilir: https://www.4scans.com

TURİZM POTANSİYELİ TEHLİKE ALTINDA

Manavgat’a yakınlığı, doğal güzellikleri ve tarihi dokusuyla doğa tutkunları, safari grupları ve fotoğrafçılar tarafından ilgi gören Lyrbe, henüz “ören yeri” statüsünde olmadığı için resmi turizm korumasından yararlanamıyor.

Kontrolsüz ziyaretçi trafiği, kaçak kazılar, yangın riski ve özellikle 2021 Manavgat yangınında tarihi yapıların zarar görmesi, kentin mimari dokusunu tehdit ediyor. Bu nedenle Lyrbe’nin koruma altına alınarak ören yeri ilan edilmesitalep ediliyor.

Henüz resmi statüsü olmayan bu bölgeyi yaz tatilinde ziyaret edenler, şanslılarsa Lyrbe’de çalışan Frankfurtlu arkeologlarla karşılaşarak projeyle ilgili bilgi alma şansı da bulabilir. (gk)

YENİ POSTA – FRANKFURT