Nazım Sabuncu grevi şarkılaştırdı: Şimdi top Fatih Akın’da 

Almanya’da Türkçe “psekedilik” (saykodelik) müzik türünün öncü isimlerinden başarılı müzisyen Nazım Sabuncu ünlü Ford grevinin şarkısını Yasemin Kızıl ile birlikte ve prodüktörü Benny Ulmer’ın önerisi ve desteğiyle gerçekleştirdi. Sosyal medyada tanıtımı yapılan ve platformlarda büyük ilgi gören “1973 Grevi” adlı bu belge niteliğindeki şarkıya Türk işçilerinin başını çektiği ve 1 Mark talepleriyle bilinen unutulmaz grevin 50. yıldönümünde imzayı atan Nazım Sabuncu ile Yeni Posta gazetesinin YouTube kanalında söyleştik.

Türk işçilerinin hak arayışını, taleplerini ve haykırışlarını tam 50 yıl sonra tekrar şarkıyla aktaran Sabuncu’nun bu çalışması Türk işçi sınıfına bir saygı duruşu olarak karşımıza çıkıyor.

50 YIL SONRA NE DEĞİŞTİ?

Peki neler olmuştu? Junge Welt’te yayınlanan Gorillas eski çalışanı ve mağduru Duygu Kaya’nın yazdıklarından da hareketle o döneme bir bakalım:

Türk işçileri meşhur işgücü göç anlaşması çerçevesinde 1961 yılında Almanya’ya gelmişti. Yani Almanya’ya geleli henüz 12 yıl olmuştu ve insanlık dışı koşullarda çalıştırılıyorlardı. Üstelik Almanca bilmiyorlardı. Bu yüzden sessizlerdi de. Zaten “misafirlerdi” ve elbette  oy kullanmalarına da izin verilmiyordu, Alman işçilerden daha az maaş alıyorlardı buna karşılık emekleri yoğun bir şekilde sömürülüyordu.

Üstelik tıpkı bugünlere benzer ağır krizin pençesindeydi Almanya. 

Enerji fiyatlarının tırmandığı,  enflasyonun yüzde yediye çıktığı  ve ücretlerin eridiği bir ekonomik atmosfer hakimdi.

80 YASA DIŞI GREV ARASINDA ÖNE ÇIKTI: FORD GREVİ

Bugün hala tartışmaları devam eden ve işçi sınıfının hak arayışına en önemli darbeyi vuran buna karşılık sendikaların da razı geldiği ve devletin yanında konuşlandığı, siyaset sınıfının sırtını döndüğü, medyanın neredeyse ırkçı söylemlerle eleştirdiği “yasa dışı grevler” işte o dönemde kritik bir şekilde baş gösterdi. Mart 1973’ten itibaren Federal Almanya’da gerçekleşen yaklaşık 80 vahşi grev (wilde streik – sendikasız grev yapmak Alman iş mahkemeleri tarafından hala yasadışı kabul ediliyor)  arasındaki Ford’daki dev yasa dışı grev, en önemli grev olarak karşımıza çıktı.

İZİNDEN GEÇ DÖNDÜLER İŞTEN ÇIKARILDILAR

1973 yılında Türkiye’deki izinden geç döndükleri gerekçesi ile 300 işçi işten çıkarıldı.

Patronların bu hamlesi de Ford’daki barut fıçısının fitilini ateşledi. 

Fabrikadaki Türk işçilerini sindirmeyi hedefliyorlardı oysa. 

Bir bölünme yerine dayanışma yaşandı. Ford’daki misafir işçiler politize oldular. 24 Ağustos 1973’te, Türklerin başı çektiği İtalyan, Yunan ve Yugoslav işçilerin de yer aldığı göçmen işçi direnişine 10 bin eylemci katıldı. Göçmen işçiler beklenmedik bir şekilde  greve gitmeye karar verdiler. 

Kolektif bir liderlik tarafından örgütlenen grev, sadece Ford yöneticilerini değil, Federal Almanya’daki siyaset sınıfını da şaşkınlığa uğratmıştı. 

1 MARK TALEBİ

Grevci Türkler ve diğer yabancı işçiler, saat ücretlerine 1 Alman Markı zam, bantlardaki üretim hızının düşürülmesi ve yıllık iznin uzatılması, ayrıca 13’üncü maaş de denilen bir izin parası talep ettiler. Ayrıca işletme yönetimine katılma hakkı ve disiplin soruşturmalarının da durdurulması istendi. 

Alman işçiler ne yaptı? Büyük çoğunluğu grevlere katılmadı. Tam altı gün süren grev son gününde yani altıncı gününde şiddet kullanılarak sona erdirildi. 

Evet taleplerini elde edememişlerdi ama işte bu Almanca bilmeyen ve yıllarca susan ezilen Türk işçileri Ford’daki grevle sessizliğini de bozmuş oldu. Alman tarihine kazınan bu Türk grevi misafir işçileri ve hak arayışlarını da görünür kıldı.

BAHA TARGÜN NASIL DERDEST EDİLDİ?

“İşte o dönemde 1969 yılında Baha Targün öğrenci olarak Almanya’ya geldi. Çevirmen olarak çalıştı. İleri Almanca bilgisi ve devrimci bilinci onu Köln’deki Ford fabrikasında çalışmaya başladıktan kısa bir süre sonra neredeyse otomatik olarak grevin lideri yaptı.

Baha Targün bu kadar iyi Almanca konuşmasaydı bu grev gerçekleşir miydi peki? Aslında sürekli Almanca bilmemekle suçlanan misafir işçilerin Almanca bilmesi zaten istenmiyordu. Sessiz kitlelerin sessiz kalmaya devam etmelerinin temel koşulu onları dilsizleştirmektir: çünkü onlardan öğrenmeleri değil, çalışmaları beklenmekteydi.

İşyeri işçi temsilciliği grevin ardından fabrikanın tasfiye edilmesine karşı çıkmadı. Yüzden fazla misafir işçi işten çıkarıldı. 600’den fazla işçi “gönüllü” olarak istifa etti. Baha Targün grevin lideri olarak tutuklandı ve Türk Büyükelçiliğine teslim edildi.

Metal İşçileri Sendikası IG Metall grevi tam anlamıyla yasal olmadığı gerekçesiyle reddetti.

TÜRK İŞÇİLERİN DİRENİŞİNİ ŞARKIYLA ANLATMAK

İşte bu ünlü Ford grevi veya Türk grevi, yarım asır sonra yeni belgesellerin ve bu arada bir de yeni şarkının  konusu oldu. Limanja ve Kanada Band gruplarının da üyesi olan solist, gitarist, saz ustası, söz yazarı ve besteci Nazım Sabuncu, Benny Ulmer’in desteğiyle sosyal medyadan da tanıttığı “1973 Grevi” şarkısıyla yeni bir deneme gerçekleştirdi.

Sabuncu dönemin taleplerinden somut alıntılarla oluşturduğu şarkısını çeşitli akımların bir bileşkesi olarak üretti. 50 yıl önceki unutulmaz grevin yıldönümünde Youtube’da da yayına giren yapıtını anlatan Nazım Sabuncu ‘nun aktardıklarından öne çıkanlar şöyle: 

TÜRK İŞÇİ SINIFINA SAYGI DURUŞU

“’1973 Grevi’ adlı şarkımız tüm dijital platformlara ulaştı. Bu kez biraz daha politik bir eser oldu. Almanya’da 1973 yılında maalesef tanınmış sendikalar bu grevi desteklemedi. Ama onun yerine solcu gruplar greve katılanları baştan beri desteklediler. Yıllarca fabrikalarda en ağır koşullar altında çalışan, ailelerini de yanlarında getiren ve misafir olmayı reddeden, kalmaya karar veren ilk nesil misafir işçilerimize bir saygı duruşu olarak bu şarkıyı yaptık. WDR’de yayınlanan 1973 grevine ilişkin eski bir belgeselden yararlandık. Oradaki Türk işçileri ile yapılan söyleşilerden alıntıları ve hak mücadelerinde dile getirdikleri talepleri şarkı sözleri olarak kullandık. Açıkçası prodüktörüm Benny Ulmer bu şarkıyı yapmamı isteyene kadar Ford grevi hakkında çok fazla bir şey ben de bilmiyordum. Araştırdım ve şimdi bu şarkıyı Türk işçi sınıfına armağan etmekten onur duyuyorum. Gecikerek de olsa talep edilen hakların neredeyse tamamının işçi sınıfının kazanımları arasına girmesine ön ayak olan Ford grevinin hikayesi ve grevin lideri Baha Targün’ün yaşamı beyaz perdeye aktarılır. Bu filmi Türk kökenli bir yönetmenin çekmesini isterim. Keşke Fatih Akın 1973 grevini çekse. Filmin müziklerini yapmayı ise elbette çok arzu ederim. “ 

YENİ NESİL “MİSAFİR İŞÇİLER” DE DİRENİYOR 

Öte yandan başta söz ettiğim ve yazısından alıntılar yaptığım Duygu Kaya’ya gelince. Onun da vurguladığı gibi Türk grevinden 50 yıl sonra dahi şimdi “yeni nesil”  bir misafir işçilikten söz edebiliriz.  Ailesiz bir toplum bu. Onun deyimiyle “işçi sınıfı ve onunla birlikte sınıf bilinci neredeyse yok olduğu günümüzde işte bu yeni nesil misafir işçiler doktorlar, mühendisler… mükemmel İngilizce, Fransızca veya İspanyolca konuşuyorlar çok az Almanca biliyorlar ya da hiç. 

Onlar belki bir işçi değil, bir öğretmen, bir doktor, bir mühendis… Sadece Almanca sınavını geçene ve muhtemelen çoktan öğrenmiş olduğu asıl mesleğine dönene kadar geçici olarak başka bir işte çalışıyorlar. O gün gelene kadar geçici işlerle deneme süresinde hayatta kalma oyununu oynamaya devam ediyor. 

Duygu Kaya 2021 yılında dağıtım şirketi Gorillas işçisi olarak “vahşi bir greve” (yasa dışı) katıldı. Sonuç olarak, işten çıkarıldı. İki meslektaşıyla birlikte, vahşi grevlerin yasallığını iddia ederek işe iade davası açtı.

Temyiz günü (işe iade için yapılan ilk şikayeti reddedilmişti) yaptığı konuşmada, güvencesiz işçilerin Almanya’da içinde bulundukları çıkmazı şöyle anlattı: 

Bir yandan şirketlerin yasadışı uygulamalarına karşı kendilerini savunmak zorunda kalıyorlar, diğer yandan da özel koşulları nedeniyle kendilerini savunmak için genellikle sendikasız ve kendi kendilerine örgütlenerek grev yapmaktan başka çareleri yok.

Ancak, sendikasız grev yapmak Alman iş mahkemeleri tarafından hala yasadışı kabul edilmiyor.

25 Nisan 2023 tarihinde yapılan temyiz başvurusu da işçilerin aleyhine sonuçlandı. Berlin İş Mahkemesi, Anayasa ve Avrupa Sosyal Şartı ile büyük ölçüde çelişen kısıtlayıcı içtihadı onayladı.

SIRADA FATİH AKIN VAR

Türk grevinin üzerinden yarım yüzyıl geçse de Almanya’da işçilerin cephesinde değişen bir şey yok.

Nazım Sabuncu işte bu son şarkısı ile Almanya’daki “yeni nesil” misafir işçilerin sıkıntılarını da görünür kılmış oldu.

Sırada Fatih Akın var…

IŞIN ERTÜRK – STUTTGART